Sucha, słownikowa definicja określa bezdomność jako „zjawisko społeczne polegające na braku domu lub miejsca stałego pobytu gwarantującego jednostce lub rodzinie poczucie bezpieczeństwa, zapewniającego schronienie przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi i zaspokojenie podstawowych potrzeb na poziomie uznawanym w danym społeczeństwie za wystarczający” (Encyklopedia PWN)
Niestety szacowna encyklopedia Britannica, choć dostrzega bezdomność (homelessness), jako zjawisko społeczne (social phenomenon) nie podaje jego definicji. (Encyclopaedia Britannica). Czyżby zatem angielski idiom o słoniu w pokoju znalazł tu swoje urzeczywistnienie? Wszyscy wiedzą, że problem jest i zajmuje coraz więcej miejsca, energii, uwagi, środków materialnych ale… nikt o nim nie mówi.
Cóż, zjawisko bezdomności nie jest ani łatwe w opisaniu ani proste w zdefiniowaniu. Ale studiowanie różnych źródeł pozwalaja poznać bezdomność z różnych stron. Nie wystarczy bowiem powiedzieć, że jeśli jest bezdomny to pewnie pijak albo bezdomny „z wyboru”. To tylko pół prawdy, a półprawdy, to nieprawdy.
Bezdomność według polskojęzycznej Wikipedii:

Bezdomność w ujęciu psychologicznym to kryzysowy stan egzystencji osoby nie posiadającej faktycznego miejsca zamieszkania, pozbawionej środków niezbędnych do zaspokojenia elementarnych potrzeb, trwale wykorzenionej ze środowiska w wyniku rozpadu więzi społecznych i akceptującej swoją rolę społeczną. Jako stan ewidentnej i trwałej deprywacji potrzeb mieszkaniowych w sytuacji, gdy dotknięta bezdomnością osoba nie jest w stanie jej zapobiec, wiąże się z poważnym upośledzeniem psychicznego i społecznego funkcjonowania człowieka.

Natura bezdomności wyklucza zamkniętą i jednoznaczną klasyfikację jej przyczyn, ponieważ doprowadza do niej cały zespół nakładających się na siebie sił sprawczych, zespół postaw, zachowań determinowanych predyspozycjami osobowościowymi, którym sprzyjają sytuacje społeczne i sposób funkcjonowania służb socjalnych.

Wybrana literatura tematu (za Wikipedią):

• A. Kowalczyk (2005), Wybrane problemy psychologiczne bezdomności w schizofrenii. Patologia psychiczna a patologia społeczna, niepublikowana praca magisterska Uniwersytetu Śląskiego, Katowice;
• D.M. Piekut–Brodzka (2000), O bezdomnych i bezdomności. Aspekty fenomenologiczne, etiologiczne, terapeutyczne, Warszawa, wyd. Chrześcijańska Akademia Teologiczna;
• A. Przymeński (2001), Bezdomność jako kwestia społeczna w Polsce współczesnej, Prace Habilitacyjne 1, Poznań, wyd. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu;
• E. Jagodzińska (2001), O przyczynach bezdomności w Polsce – wybrane zagadnienia, Warszawa, wyd. Stowarzyszenie Pomocy Bezdomnym;
• L. Stankiewicz (2002), Zrozumieć bezdomność (aspekty polityki społecznej), Olsztyn, wyd. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego;
• J.Konieczny (2015), Poławiacze pereł. Historia Jurka Koniecznego i „Doktor Janoskikowej”, Kraków, wyd. Esprit

Jak więc rozwiązać problem bezdomności i pomóc bezdomnemu? Dla niektórych ludzi, takie pytanie jest proste. Powiedzą wtedy:

• Niech znajdzie pracę i weźmie się do roboty.
• Niech weźmie się za siebie i przestanie pić.
• Niech pójdzie spać do rodziny albo znajomych.
• Ale mogą też powiedzieć, że przecież bezdomność to decyzja bezdomnego…s

Mamy nadzieję, że możemy dostarczyć trochę więcej praktycznych porad o tym, jak realnie pomóc bezdomnym i przedstawić, jak zaangażować się w pomoc. W sprawach trudnych i fundamentalnych zarazem nikt z ludzi nie jest ekspertem. Znane jest powiedzenie, ze „syty nie zrozumie głodnego”. Kluczem bardziej właściwym od rozumienia (sic!) moze być w przypadku bezdomności współczucie i empatia, s postawienie się na miejscu osoby bezdomnej niezależnie od przyczyn, które do bezdomności doprowadziły. Na tej podstronie postaramy się udzielić odpowiedzi na następujące pytania:

1. Czy dawać pieniądze bezdomnemu?
2. Czy oddawać jedzenie?
3. Gdzie oddać niepotrzebne ubranie?
4. Jak rozmawiać z bezdomnym?

Istnieje wiele dyskusji na ten temat i ciekawych uzasadnień dla obu postaw. Jednym z argumentów jest to, że dając pieniądze “na ulicy”nie wiemy na co zostaną przeznaczone – alkohol, papierosy, narkotyki, jedzenie, odzież, leki? Nie ma też pewności czy w ogóle zostaną wykorzystane przez osobę, która w naszej opinii wygląda na potrzebującą i się za taką podaje. Zdarza się, że podający się za bezdomnych zbierają pieniądze dla osób trzecich, które je do tego zmuszają. Warto mieć świadomość, że zasilanie takiego układu pieniędzmi tylko go wzmacnia, a nigdy nie uwalnia “zawodowego żebraka” od zależności wobec “przełożonego”. Innym argumentem jest to, że dając pieniądze organizacji sprawiamy, że tylko część pieniędzy trafi do potrzebujących, a reszta zostanie “zmarnowana” na obsługę podmiotu pośredniczącego – czynsz, usługi telekomunikacyjne, wynagrodzenia pracowników etatowych itp. Fundacje podlegają jednak kontroli skarbowej i corocznie zdają relację ze swojej działalności statutowej i przedstawiają rozliczenia finansowe. Publiczne zbiórki pieniędzy rejestrowane są przez instytucje nadzorujące ich przebieg, a każdy wpływ pieniędzy na konto bankowe musi być rozliczony. Najbezpieczniejszą formą wsparcia potrzebujących jest przekazanie pieniędzy organizacji, która posiada wpis do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), wpis do Rejestru Gospodarki Narodowej (REGON) i posiada Numer Identyfikacji Podatkowej (NIP). Warto też przyjrzeć się dotychczasowym działaniom fundacji i jej celom statutowym. Organizacja, która nie ma nic do ukrycia i podlega kontroli prawnej jest bardziej wiarygodna od przypadkowo spotkanej osoby proszącej o pieniądze na “coś do jedzenia”, bilet czy wykupienie leków na recepty.


Nie raz pewnie słyszeliście prośbę o kupienie czegoś do jedzenia. Nie zawsze w pobliżu sklepu… Być może byliście tym samym poddani technice „drzwi zatrzaśniętych przed nosem” – Proszę mi kupić coś do jedzenia. Ale przecież tu nie ma sklepu. No, to chociaż złotówkę, poproszę… Łatwiej uciszyć sumienie dając pieniądz i łudząc się, że zrobiło się coś pożytecznego. Trudniej wykonać szereg czynności, które zaspokoją potrzebę (?) proszącego. Jeśli jednak rzeczywiście jest to osoba potrzebująca, a my mamy chwilę, by poświęcić jej czas zapoznajmy ją z najbliższym dostępnym dla wszystkich punktem wydawania prowiantu lub ciepłych posiłków. Organizacje charytatywne, banki żywności i ośrodki pomocy społecznej są placówkami, których aktywność dedykowana jest przynajmniej w części właśnie tematowi redystrybucji jedzenia.

Choć może masz inny równie nowatorski i funkcjonalny pomysł co studenci Szkoły Głównej Handlowej.


Choć stereotyp osoby bezdomnej to nadużywający alkoholu, bezrobotny mężczyzna, bezdomność jest zjawiskiem bardziej złożonym. Nie dotyka tylko osób dotkniętych choroba alkoholową, choć często bezdomność prowadzi do nadużywania alkoholu. Bezrobocie może być zarówno skutkiem jak i przyczyną bezdomności. Trudno znaleźć pracę, gdy nie ma się adresu zamieszkania, trudno ją utrzymać i trudno utrzymać mieszkanie, gdy jest się pozbawionym przychodów. Wreszcie ostatnie sprostowanie – bezdomni to również kobiety, to również dzieci. Jeśli więc myślisz o pomocy rzeczowej dla osoby bezdomnej pamiętaj, że ubrania kobiece i dziecięce też się przydadzą


Zobacz wykaz miejsc w Katowicach gdzie możesz oddać odzież. Twój drobny gest może dać wiele ciepła.

Organizacja	Ulica	Telefon
Górnośląskie Towarzystwo Charytatywne	Jagiellońska 19,	32 25 11 654
Polski Czerwony Krzyż	PCK 8	32 251-20-11
Polski Komitet Pomocy Społecznej	Kozielska 4a	32 205-45-14
Parafia Ewangelicko-Augsburska	Warszawska 18	32 253-99-81
Parafia św. Apostołów Piotra i Pawła	Mikołowska 32	-
Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Miłości	Krasińskiego 27b	-
Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Jana Bosko	Fredry 26	32 259-82-30

Informacje na temat pomocy bezdomnym znajdziesz w Sekcji do spraw bezdomnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Katowicach ul. Morcinka 19a. Przez cały rok uzyskasz tam informację na temat miejsc noclegowych i organizacji pomagających osobom bezdomnym w województwie śląskim.
32 209 00 09
W okresie od listopada do lutego również pod bezpłatnym numerem telefonu: 800 100 022


Bieżące informacje przydatne osobom bezdomnym wywieszane są również w formie plakatu na głównym dworcu w Katowicach (Po prawej stronie wejścia od strony Placu Młodzieży Powstańczej/Plac Andrzeja)




Przykład Katowic, miasta głównej aktywności Fundacji Futprints pokazuje, że dostęp do posiłków dla osób potrzebujących realizowany jest przez wiele podmiotów i grup. Posiłki wydawane są codziennie, w różnych miejscach o różnych porach. Nieregularnie w okresie zimowym działają też grupy związane z ruchem “Jedzenie zamiast bomb” (ang. Food not bombs) przygotowujące nakładem własnej pracy i środków ciepłe posiłki dla wszystkich chętnych.

Gdzie	Kiedy	Liczba posiłków
Parafia NMP Pl. Szramka 1 32 258 77 44	od poniedziałku do piątku w godz. 11:30-12:30	160
Parafia św. Anny Plac Wyzwolenia 2 32 356 96 22	od poniedziałku do piątku o godz. 13:00	200
Siostry Misjonarki Miłości Matki Teresy z Kalkuty ul. Krasińskiego 27b 32 255 10 37	sobota, niedziela, poniedziałek – gorący posiłek, o godz. 14:30 wtorek- suchy prowiant, o godz. 14:30	200
Górnośląskie Towarzystwo Charytatywne ul. Jagiellońska 19 32 25 11 654	codziennie o godz. 16:00 – gorący posiłek	250

Volunteers sharing food and drinks with Euromaidan participants in hall of the Trade-Union House. December 3, 2013.
Wolontariusze rozdający posiłki i napoje.

Gdzie	Kiedy
Dom Noclegowy ul. Krakowska 138 – łaźnia	czynny od pn. do pt., w godz. 8.00-13.00,
Ogrzewalnia, Towarzystwo Pomocy im. Św. Brata Alberta ul. Sądowa 1	czynna całodobowo 7 dni w tygodniu
Ogrzewalnia, Górnośląskie Towarzystwo Charytatywne ul. Sienkiewicza 23 32 25 11 654	czynna całodobowo 7 dni w tygodniu.

Gdzie	Kiedy
Górnośląskie Towarzystwo Charytatywne ul. Jagiellońska 19, 32 25 11 654	czwartki 11.00-14.00
Polski Czerwony Krzyż, ul. PCK 8 32 251-20-11	piątki od 7.00.
Polski Komitet Pomocy Społecznej ul. Kozielska 4a 32 205-45-14	środy-czwartki 10.00-13.00
Parafia Ewangelicko-Augsburska ul. Warszawska 18 32 253-99-81
Parafia św. Apostołów Piotra i Pawła ul. Mikołowska 32	środy 16.00-18.00
Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Miłości ul. Krasińskiego 27b	poniedziałek-piątek 8.00-11.00.
Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Jana Bosko ul. Fredry 26 32 259-82-30	pierwszy czwartek miesiąca od 16.00, w kolejne czwartki rano.

Jak widać poszczególne podmioty oferują nie tylko jadłodajnie dla potrzebujących. W ramach pomocy działają również w zakresie:

• wydawanie paczek żywnościowych
• wydawanie odzieży
• jadłodajnia

Więc jeśli zastanawiasz się, co zrobić z niepotrzebnym Ci ubraniem, to… już wiesz gdzie je oddać. Punkty wydawania odzieży chętnie przyjmą czyste niepotrzebne Ci ubrania. Niektóre podmioty (np. Górnośląskie Towarzystwo Charytatywne) prowadzą też zbiórki odzieży z odbiorem od darczyńców. Badanie przeprowadzono dopiero po raz czwarty w historii. Przeprowadzone zostało w naszym regionie w nocy z 27 na 28 stycznia 2016. Liczba osób bezdomnych wzrosła względem roku 2015 o 530 osób – doliczono się aż 4 tysięcy 945 bezdomnych, w tym 3892 mężczyzn, 779 kobiet i… 274 dzieci.

W roku 2014 konkurs na plakat zorganizowany przez Galerię AMS wygrał Adrian Gruszecki – wówczas student III roku Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Przekaz jego projektu momentalnie trafia do odbiorców. Równie szybko trafił do jury konkursu, co znalazło swoje odbicie i w nagrodzie i uzasadnieniu. Kurator konkursu, profesor Janusz Górski z ASP w Gdańsku tak uzasadnił wybór:

– Metalowe kolce, którymi okleja się gzymsy i wnęki budynków, żeby ochronić je przed odchodami gołębi, zostały przytwierdzone do ławki. Ławki zwykłej, jakich wiele w parkach i na skwerach. Tylko te monstrualne kolce kłują nas w oczy. Autor plakatu nie wyjaśnia, kto i dlaczego je przytwierdził. Może zrobił to nazbyt gorliwy administrator, by ochronić ławkę przed zniszczeniem, a może ławka przeznaczona jest wyłącznie dla wybranej grupy użytkowników i jest to sposób na odpędzenie od niej bezdomnych. Brak wyraźnej tezy to druga zaleta tego projektu. Dobry plakat społeczny nie powinien wskazywać jedynego słusznego rozwiązania, nie może być propagandową agitką. Nikt z nas nie lubi być do czegoś przymuszany, nawet jeżeli zgadza się z apelem. Dlatego najlepsze plakaty społeczne ograniczają się do przedstawienia problemu, zachęcają do myślenia, do zadawania pytań i samodzielnego szukania rozwiązań. Trzecią ważną zaletą pracy jest jej lapidarność. Nagrodzony plakat nie potrzebuje ani jednego słowa komentarza i jest tak prosty i czytelny, że odbiorca może poznać jego treść w kilka sekund.



Albert Oszek urodził się w Katowicach. Jest artystą posługującym się różnymi technikami – grafiką warsztatową, obiektami trójwymiarowymi ale przede wszystkim malarstwem. W swojej twórczości często odwołuje się do przedstawiania marginalizowanych grup społeczeństwa, które stały się tzw. „kosztami rozwoju”. Naturalnie w obszarze jego zainteresowań znajdują się osoby bezdomne. Zestawienie tych postaci z kolorowymi, krzykliwymi hasłami zachęcającymi do coraz większej konsumpcji daje efekt groteskowy i niepokojący. Prace z cyklu Bumvertising stawiają ważne pytania z zakresu naszej społecznej odpowiedzialności i uczciwości wobec osób, które żyją obok nas.


Wiele realizacji Krzysztofa Wodiczki to pogranicze sztuki i inżynierii. Zachowują przy tym charakterystyczny dla twórczości artysty społeczno-polityczny rys. Pojazdy dla bezdomnych opracowane zostały przez artystę w latach 1988-89 w Nowym Jorku. Materiał fotograficzny i filmowy prezentuje zapis konsultacji z bezdomnymi w USA. Zaprojektowany przez Wodiczkę wielofunkcyjny pojazd realizował istotny postulat praktyczny, ułatwiając bezdomnym zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych, pomagając w codziennej walce o przetrwanie i poprawiając jakość ich życia. Jednak również, co bardzo ważne, uczynił bezdomnych bardziej widocznymi i zwracał opini publicznej uwagę, że czasy „reganomiki” agresywnego liberalizmu gospodarczego mają swoje skutki uboczne…


Jeśli trafiliście kiedyś na artykuł z serwisu „Na temat” mogliście przypadkiem pomyśleć, że trzyletni projekt Łukasza Surowca, to jakaś blaga albo zgrywa. Na szczęście (a może niestety) to tylko taki jeden serwis informacyjny. Poważniejszym źródłem wiedzy może być artykuł z serwisu Reflektor. Zawiera on nie tylko opis, ale i szereg zdjęć z przebiegu i finału przedsięwzięcia.








Wpływ programów Tate Modern na jakość życia lokalnych społeczności i swoje życiowe doświadczenia wspomina Carole Wright. Piękne świadectwo piętnastu lat życia związanych z ogrodnictwem miejskim i pszczelarstwem; od bezdomności przez sztukę społecznie zaangażowaną do samodzielności.

Pełna treść (w języku angielskim) tutaj.

Zapraszamy do wzięcia udziału w zabawie.
Przygotowaliśmy dla Was quiz pod tytułem„Zgadnij kto kiedyś był bezdomny"


Quiz miał swoją premierę 10 września 2016 podczas Festiwalu Organizacji Pozarządowych w Katowicach.
No to jak, zgadniesz? Wyniki z pewnością Cię zaskoczą.